Content Creator เช่น Streamer หรือ YouTuber เป็นสายอาชีพใหม่ที่เกิดขึ้นมา เพราะความต้องการ Content บันเทิงผ่านระบบ Platform Online เช่น Twitch และ YouTube มีมากขึ้น บวกกับอุตสาหกกรรม Digital Content เติบโตขึ้นอย่างรวดเร็ว ลักษณะ Contents ก็มีความหลากหลายและแตกต่างกันออกไป ไม่ว่าจะเป็นการ Cast วิดีโอเกม การพูดคุย ฯลฯ แต่ด้วยปัจจุบัน Streamer ล้นตลาด จึงจำเป็นต้องสร้าง จุดขาย หรือ จุดเด่นเพื่อตอบสนองความต้องการเป็น “Niche” มากขึ้น หนึ่งในนั้นที่กำลังเด่นและมาแรงก็คือ “Vtuber”
“Vtuber” หรือ Virtual YouTuber คือ Live Streamer หรือ YouTuber ที่ใช้ตัวละครการ์ตูน Avatar เป็นหน้าเป็นตาของ Streamer แทนที่จะใช้หน้าตาจริงของตนเอง โดยตัวละครสามารถเคลื่อนไหวและทำสีหน้าท่าทางต่าง ๆ ได้ผ่านอุปกรณ์หรือ App Motion Capture และ Live 2D Animation ของตัวละคร Vtuber เป็นวัฒนธรรมที่เกิดจากประเทศญี่ปุ่นแต่ได้รับความนิยมสูง จนเป็นที่นิยมในทั้งในฝั่งตะวันตกและภูมิภาค ASEAN Vtuber เปรียบเทียบเหมือนกับการแสดงมวยปล้ำ ด้วยการทำให้ผู้ชมเชื่อว่าตัวละครนั้นรู้สึก “เป็นจริง” หรือ “Make-Believe” แต่ Vtuber มีข้อได้เปรียบ เพราะสามารถมีปฏิสัมพันธ์กับผู้ชมได้ใกล้ชิดและมีความถี่มากกว่าในฐานะเป็น “ตัวละคร” เพราะ Vtuber ต้องสวมบทบาททั้งใน Stream และ Social Media ทำให้มีการปฏิสัมพันธ์แบบต่อเนื่อง ทั้งกับผู้ชมและ Vtuber คนอื่น ๆ
รูปที่ 1 วิดีโอ【DEBUT STREAM】Hi!🐙 #hololiveEnglish #holoMyth ปี 2563, รูป capture จาก YouTube.com
Vtuber ถือเป็น New Trend ที่เพิ่งมีการ Breakout ในปลายปี 2016 กับ Kizuna AI ที่ประสบความสำเร็จในการจับ Mainstream Audience เป็นครั้งแรก มีมากถึง 2 ล้าน Subscribers บน YouTube ในปี 2018 ที่เป็นปี “Breakout” โดย Kizuna AI มีสโลแกนว่า “I want to connect with everyone” ทำให้มี Contents ในลักษณะแนว Host-Show ที่ผสมการถ่ายทำผ่าน Virtual Reality ซึ่งคือการถ่ายทำ Kizuna ให้อยู่ใน Virtual Environment และมีการทำท่าทาง Animation ต่าง ๆ โดยมี Skit และเรื่องเล่าแบบกันเอง ทำให้ผู้รับชมชื่นชอบในนิสัยและบุคลิกของตัวละคร ขณะเดียวกัน Kizuna เวลาอยู่นอกโชว์ ก็จะมีปฏิสัมพันธ์กับแฟน ๆ อย่างรวดเร็ว ต่อเนื่อง เป็นกันเอง ถือเป็นการวางมาตรฐานให้กับ Vtuber รุ่นต่อ ๆ มาในการวางตัวผ่าน Social Media และ Live Stream
Kizuna AI ถือเป็นแรงผลักดันสำคัญที่ทำให้ Vtuber โด่งดัง ด้วยนิสัยเป็นมิตร น่ารัก ทำให้ Kizuna ถูกเลือกให้เป็นทูตการท่องเที่ยวญี่ปุ่น จากองค์การส่งเสริมการท่องเที่ยวแห่งประเทศญึ่ปุ่น (JNTO) กับ New York Office ปี 2018 ในแคมเปญ “Come to Japan” เพื่อส่งเสริมให้ชาวอเมริกันมาเที่ยวญี่ปุ่น โดย Kizuna จะเล่าเรื่องอาหาร สถานที่ท่องเที่ยวต่าง ๆ วัฒนธรรม ผ่านเว็บไซต์การทูตและวิดีโอของตน
ภาพที่ 2 Come to Japan' Booth at Japan Week Event features Japan trip giveaway and virtual YouTuber Kizuna AI ปี 2561, เว็บ TravelDailyNews.asia
Trend Vtuber ยังคงเดินหน้าอย่างแข็งแรงต่อไป ในปัจจุบันปี 2022 และมีการขยายตัวเป็นในระดับนานาชาติ Mainstream อย่างรวดเร็วตั้งแต่ Kizuna AI’s Breakout ในญี่ปุ่น เห็นได้ชัดเจนว่าเกิดขึ้นในหลายภูมิภาค เช่น บริษัท Hololive, Nijiansanji จากญี่ปุ่นแต่มีสาขาแยกได้แก่ สาขา Vtuber EN สำหรับ Vtuber ที่พูดภาษาอังกฤษเป็นหลัก Vtuber China Vtuber India Vtuber South Korean และ Vtuber Indonesia Vshoujo จาก America รวมทั้งของไทยก็มี Aisha Vtuber ไทย ที่ได้รับความนิยมสูงสุด 450,000 Subscribers และยังเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง
จากรายงานของสำนักข่าว Bloomberg เมื่อวันที่ 6 เมษายน 2022 พบดาวรุ่ง Streamer Twitch ผู้หญิง Puerto Rican ที่เป็น Vtuber สวมบทบาทในชื่อ IronMouse โดยเป็น Streamer ผู้หญิงอันดับหนึ่งที่มียอด Subscribers มากที่สุดและเป็นอันดับ 3 ที่มียอด Subscriber โดยรวมมากที่สุด โดยมียอดอยู่ที่ 171,800 subscribers
นอกจากนี้ก็มี Vtuber ในฝั่ง YouTube ที่โด่งดังเช่น Gawr Gura “สาวน้อยฉลาม” จาก Hololive EN ที่เปิดตัวครั้งแรกในปี 2020 ปัจจุบัน ปี 2022 มีมากถึง 4 ล้าน Subscribers เป็น Vtuber ที่เติบเร็วที่สุดและใหญ่ที่สุดบนYouTube มียอดรายได้ Superchat อยู่ที่ 21,660,132 บาท ในปี 2021 เป็นอันดับที่ 14 ที่ได้รับ Superchat มากสุดในปีนั้น นอกเหนือจากนี้ตามข้อมูลของเว็บไซต์ Playbroad ช่อง YouTube 3 อันดับแรกที่มียอดเงินจาก Superchat มากที่สุดโดยรวม ก็เป็น Vtuber ทั้งหมดเช่นกัน Rushia (116,586,674 บาท) Coco (104,864,712 บาท) และ Pekoro (80,752,118 บาท) ทั้ง 3 มาจากกลุ่ม Hololive JP ตามลำดับมากสุดไปน้อยที่สุด
รูปซ้าย 3 (IronMouse) Twitch’s New Star of Streaming Charts Is Anime Avatar Ironmouse ปี 2565, เว็บ Bloomberg.com รูปขวา 4 (Gawr Gura) The Vtuber Industry: Corporatization, Labor, and Kawaii ปี 2563. เว็บ Vice.com
ในประเทศไทยก็มี Vtuber เกิดขึ้นมามากมายตามความนิยมเช่นกลุ่ม Polygon ประกอบด้วย Talent ที่โด่งดังอย่าง Aisha ที่มี Subscribers มากที่สุดในไทย (461K Subscribers) และ Zona เป็นอันดับ 2 (100K Subscribers) เป็นต้น โดยมีคอนเทนต์ Cast เกม ร้องเพลงและอื่น ๆ ตามความสามารถของ Talent แต่ละคน
รูปที่ 5 Vtuber | Polygon Project ปี 2565, จากเว็บไซต์ Polygon Project: Vtuber
คุณ Jason Krebs Chief Business Officer ของ StreamElements บริษัทที่ทำ Platform ให้เครื่องมือช่วยเหลือในการ Stream ได้กล่าวว่า Streamer Anime และการเล่นสวมบทบาทตัวละคร เป็น Trend ที่กำลังมาอย่างร้อนแรง และ Vtuber ก็คือการนำสามสิ่งมารวมกันอย่างลงตัว กระแสตอบรับดีมาก ซึ่งชัดเจนว่า Virtual Content Creators ประสบความสำเร็จและจะเติบโตอย่างมีอนาคต
นอกจากนี้ ตลาด Vtuber ยังเปิดช่องทางด้านอาชีพที่เกี่ยวข้องมากมาย ทั้งในด้าน Business และ Creative ด้าน Creative นอกจากเป็น Vtuber เองแล้ว ยังสามารถเปิดช่องทางให้ศิลปินมาร่วมทำงานด้านออกแบบตัวละคร การจัดงานเปิดตัว การทำ Animation และการทำ Model Rigging ผ่านเทคโนโลยี Live2D รวมทั้งงานทำ Subtitle แปลเป็นภาษาต่างๆ และ Voice Acting ที่สร้างสีสันให้กับผู้ชมด้วย
ด้าน Business จะมี Manager ที่ต้องดูแล จัดเตรียมด้านเอกสาร กฎหมาย การทำข้อตกลง และ Networking กับบริษัทต่าง ๆ เพื่อหา Sponsor การจัดโชว์ หรือ คำอนุญาต Streaming การเล่นเกมในฐานะการเป็น Partner ส่วนเมืองไทยก็มีสโมสรกลุ่ม Polygon ที่ทำงานในรูปแบบดังกล่าว
อีกมุมหนึ่ง Vtuber สามารถเป็น Influencer ที่สำคัญให้กับบริษัทหรือองค์กรต่าง ๆ โดยเฉพาะด้านการตลาด Digital Content เพื่อโปรโมทสินค้า ส่งเสริมภาพลักษณ์สินค้า ถือเป็นการต่อยอดด้าน Soft Power ได้อีกทาง อย่างปี 2020 Vtuber ญี่ปุ่นชื่อ Ayapan และ Jajami ได้รับเชิญร่วมงานสถานทูตบราซิลในกรุงโตเกียวของญี่ปุ่น เพื่อนำเสนอ Contents ที่ Ayapan กับ Jajami แสดง อย่างเช่น การสอนภาษาโปรตุเกส โดยทูตบราซิลเห็นว่าตัว Vtuber และ Contents จะเป็นสะพานสานสัมพันธ์ระหว่างญี่ปุ่นกับบราซิลได้
ด้านภาพลักษณ์แบรนด์และการโฆษณาก็มีตัว Mascot Vtuber อย่าง Nebasei Cocoro ของ Rohto Pharmaceutical บริษัทยาญี่ปุ่น และ Fumi Housu ของ Farmhouse ขนมปังไทยเรา ที่ใช้ตัวละครโปรโมตสินค้าและทำ Live Stream เป็นการสร้าง PR และ Engagement เพื่อสร้างความมูลค่าเพิ่มให้กับสินค้า
รูปซ้าย 6 วิดีโอ สวัสดีค่าาา Fumi Hausu🍞 (ฟูมิ เฮาสุ) มาแล้วทุกคนนน ปี 2565, รูป capture จาก YouTube.com
รูปขวา 7 VTuberが駐日ブラジル大使館に訪問 大使と交流会を実施 ปี 2563, เว็บไซต์ Mogu Live
Vtuber ถือเป็นการต่อยอดในตลาดของ Live Streamer ที่ผสมผสานความต้องการของผู้คน Trend และความแปลกใหม่จนเกิดเป็นตลาดใหม่ในกลุ่ม Streamer/Content Creator ขึ้นมาการันตีกลุ่มลูกค้าชัดเจนและแน่นอน ทำให้ภาคเอกชนหลายแห่งนำไปใช้สร้างภาพลักษณ์และขยายกลุ่มลูกค้า ขณะเดียวกันภาครัฐก็สามารถใช้ Influence ของ Vtuber ช่วยเผยแพร่เป็นวัฒนธรรม ความรู้ หรือการสร้างความบันเทิงกับคนรุ่นใหม่ได้ จากที่ depa ให้ความสำคัญกับเทคโนโลยีและ Digital Content Vtuber ถือเป็นประตูบานใหม่ ที่จะเป็นกุญแจเชื่อมระหว่างคนรุ่นใหม่กับภาครัฐได้เป็นอย่างดี
โดย นายอริญชย์ ศิริชาติเสน
ส่วนส่งเสริมการตลาด ฝ่ายส่งเสริมอุตสาหกรรมดิจิทัลตร์
สำนักงานส่งเสริมเศรษฐกิจดิจิทัล
อ้างอิง
